Berichten uit Kolyma

Varlam Sjalamov (1907-1982), ook wel geschreven als Varlan of Verlam Sjalamov, is minder bekend dan Solzjenitsyn, maar heeft op een minstens zo aangrijpende manier over de Russische concentratie- en strafkampen geschreven als zijn beroemde tijdgenoot. Zelf heeft Sjalamov ruim twintig jaar in de kampen doorgebracht, het grootste deel daarvan in de hel van Kolyma, de nauwelijks bewoonbare mijnstreek in het verre Oosten van Siberie, waar de temperaturen kunnen dalen tot zestig graden onder nul. De kern van Sjalamovs oeuvre wordt gevormd door een honderdtal korte verhalen, waarin met meedogenloze precisie de ondraaglijke situatie in de kampen en de daarmee gepaard gaande ontmenselijking wordt beschreven. Hij geeft overtuigend weer wat er met een mens gebeurt die onder onmenselijke omstandigheden en in de bittere kou op pure overlevingsmodus overschakelt. Volledig fysiek uitgemergeld moet hij toch nog zwaar werk doen. Met een fijn oog voor detail en in een schitterende, koele stijl beschrijft hij de psyche en mentaliteit van de bewakers en hun superieuren in deze Stalinistische kampen. Voor mij een hoogtepunt uit de wereldliteratuur. Spijtig genoeg is zijn autobiografische verhalenbundel Berichten uit Kolyma niet meer in het Nederlands te verkrijgen denk ik. Evenmin als de vervolgbundel De Handschoen En Andere Verhalen, nagekomen berichten uit Kolyma. Wel in het Engels onder de titel Kolyma Tales, ook als ebook te verkrijgen.

'Sjalamovs kampervaring was harder en langer dan de mijne, en ik erken met het grootste respect dat hij en niet ik de bodem heeft bereikt van de verdierlijking en de wanhoop.' - Alexander Solzjenitsyn