Romeinse (historische) teksten

In Julianus, de laatste heidense keizer beschrijft de Romeinse militair en historicus Ammianus Marcellinus de geschiedenis van het Romeinse Rijk zoals hij die zelf beleefde van de nazaten van Constantijn de Grote tot Julianus Apostata (= de 'afvallige' wegens zijn verering van de oude goden in een tijd dat het Christendom de officiële staatsgodsdients was). Ammianus beschrijft vooral de verschillende oorlogen van Rome met Perzen en Germanen waar hij vaak zelf als officier aanwezig was. Door zijn verslag van die oorlogen merken we dat het Romeinse Rijk stilletjes aan aan het afglijden is, al is er met de komst van Keizer Julianus voor Ammianus weer hoop. Een hoop die de grond wordt ingeslagen door de nederlaag van de Romeinen tegen de Goten in 378, het laatste jaar dat Ammianus in zijn Res Gestae bespreekt. Het boek van Ammianus is een echt unieke bron voor het late Romeinse Rijk en staat bol van interessante details. Een echte aanrader voor wie in de Romeinse geschiedenis is geinteresseerd en een boek dat ik al een aantal keren heb gelezen.

De Historia Augusta is een verzameling van vaak korte biografieën van Romeinse keizers, startend vanaf Hadrianus in de tweede eeuw tot de keizers uit de vierde eeuw. Wie de auteur is is niet zeker en het zou kunnen dat er zelfs meerdere auteurs zijn al wordt dat tegenwoordig minder waarschijnlijk geacht. De waarheidsgetrouwheid van veel van de biografieën is niet zo hoog vermoed men al zijn ze wel vaak een van de weinige Romeinse bronnen die we hebben, naast het archeologisch materiaal natuurlijk. Ik zelf vind de Historia Augusta leuke lectuur en historisch toch erg interessant. Want ook al zeggen historici vaak dat de teksten nauwelijks te vertrouwen zijn, toch zal je vaak zien dat ze de teksten toch gebruiken in boeken over het Rome van de tweede tot de vierde eeuw. Sowieso zijn de eerste keizersbiografieën uit de tweede eeuw historisch accurater dan de later opgenomen teksten dus als je interesse hebt in bijvoorbeeld het leven van Hadrianus dan is het boek zeker als historische bron te gebruiken.

Omdat de Historia Augusta door historici soms wat worden doodgezwege toch was het voor mij een vrij late ontdekking, ondanks mijn grote interesse in de geschiedenis van Rome. Ik heb het eerst in het Engels gelezen en was erg blij toen er ook in het Nederlands een vertaling verscheen. De Historia Augusta zijn zeker geen Livius of Tacitus maar omdat ze gaan over een tijdperk waarover quasi geen geschreven bronnen bestaan zijn ze meer dan de moeite om eens te lezen.

In Het verhaal van Aeneas doet Vergilius in twaalf hoofdstukken waar Homerus er achtenveertig voor nodig had: zijn held zwerft over zee en voert een oorlog. Tijdens die zwerftocht vertelt Aeneas aan Dido, koningin van Carthago, die dol verliefd op hem is, over de afloop van de strijd om Troje, met het befaamde houten paard. Nadat hij haar heeft verlaten om in Italië te gaan vechten, als voorbereiding op de stichting van Rome, pleegt zij zelfmoord. Al in de oudheid gold Het verhaal van Aeneas als de hoogste top van de Romeinse literatuur. Publius Vergilius Maro (70-19 v.Chr.) wordt ook de Mantuese zwaan genoemd, en niet voor niets: hij kwam uit een dorpje bij Mantua, en zijn grootste werk, de Aeneis oftewel Het verhaal van Aeneas, was zijn zwanenzang. Ruim dertien eeuwen na zijn dood treedt hij trouwens nog op in Dante's Goddelijke komedie.

In 44 v.Chr. wordt Caesar vermoord door een groep samenzweerders. Republikeinen en opportunisten verzetten zich tegen zijn vermeende hang naar het koningschap. Maar ze wachten te lang af hoe het volk zal reageren en verliezen het momentum. Marcus Antonius neemt als collega-consul van Caesar het voortouw en ontpopt zich tot een nieuwe kandidaat voor de alleenheerschappij.
Cicero, de grote redenaar en ervaren politicus, zet zich vervolgens ondanks zijn hoge leeftijd nog één keer in voor de in zijn ogen ideale staatsvorm: de republiek. In een reeks van veertien felle redevoeringen, die bekendstaan onder de naam Philippicae, veegt hij vol venijn de vloer aan met Marcus Antonius – wat onafwendbaar leidt tot zijn eigen dood in 43.
De redevoeringen worden in dit boek in een bredere context geplaatst met behulp van talrijke brieven en fragmenten uit de correspondentie tussen Cicero en andere invloedrijke Romeinen, waarin de staatsman regelmatig blijk geeft van de onzekerheid die in zijn redevoeringen ontbreekt.